Nhận xét về giáo dục đại học ở Việt Nam, GS Thomas J.Vallely, Giám
đốc Chương trình Việt Nam của ĐH Harvard, cho rằng có 3 yếu tố đảm bảo
giáo dục đại học Việt Nam chưa sụp đổ.
Tuy nhiên GS Thomas
J.Vallely cũng chỉ ra 5 ngộ nhận của Việt Nam về việc làm như thế nào để
nâng cao chất lượng giáo dục đại học hiện nay.
GS Thomas J.Vallely
Tháng 11/2008, trong khuôn khổ Chương trình Bồi dưỡng lãnh đạo các
trường đại học, cao đẳng Việt Nam, Đoàn tham quan và học tập kinh nghiệm
các trường đại học, cao đẳng ở Hoa Kỳ do Bộ GD-ĐT tổ chức đã đến thăm
ĐH Harvard. Đoàn được trường tiếp đón và báo cáo một chuyên đề nghiên
cứu về hệ thống giáo dục đại học ở Việt Nam. Người báo cáo là GS Thomas
J.Vallely, Giám đốc Chương trình Việt Nam của ĐH Harvard.
Tóm
lược nội dung bản báo cáo, vẫn có giá trị tham khảo tại thời điểm này,
như sau: Có 3 yếu tố đảm bảo giáo dục đại học Việt Nam chưa sụp đổ (từ
dùng của GS Harvard
- Một là, sự bùng nổ Internet ở Việt Nam
trong những năm gần đây, đặc biệt là trong 8 năm trở lại đây. Chúng tôi
nhận ra điều này khi phỏng vấn thí sinh Việt Nam đăng ký vào Đại học
Harvard. Các thí sinh đã khai thác được kho tàng internet để tìm kiếm
thông tin và học tập tốt. Trong nhóm được phỏng vấn, chỉ có khoảng 1%
hạn chế về vấn đề này;
- Hai là, nhờ truyền thống hiếu học. Có
thể nói, xã hội Việt Nam là một xã hội hiếu học và đặt giá trị của giáo
dục rất thiêng liêng. Các bậc phụ huynh sẵn sàng đầu tư cho việc học tập
của con cái mình về vật chất lẫn tinh thần;
- Ba là, kỳ thi tuyển sinh đại học ở Việt Nam được tổ chức nghiêm túc. Và do vậy, Việt Nam tuyển được người giỏi thực sự.
Tuy nhiên, báo cáo của Giáo sư Thomas J.Vallely cũng đã chỉ ra 5 ngộ
nhận của Việt Nam về việc làm như thế nào để nâng cao chất lượng giáo
dục đại học ở Việt Nam hiện nay. 5 ngộ nhận đó gồm:
- Một là, bộ
tiêu chuẩn mà các trường ở Việt Nam đang áp dụng sẽ tạo ra chất lượng
cao. Song, vấn đề khó nhất, lớn nhất là làm thế nào để quản trị, quản lý
trường đại học (Việt Nam nên so sánh hệ thống đại học của mình với các
nước khác, không nên so sánh mình với mình);
- Hai là, việc tăng
nguồn lực vật chất là có thể tạo ra chất luợng cao hơn hiện có. Tôi
(Giáo sư Thomas J.Vallely) rất hoài nghi về khả năng Ngân hàng Thế giới
cho Việt Nam vay để phát triển giáo dục. Giáo sư cho rằng, nếu tiếp tục
thì sẽ không thành công, không hiệu quả mà vấn đề là ở chỗ đổi mới quản
trị, quản lý trước rồi mới đến cái khác. Kinh nghiệm ở Trung Quốc là khó
áp dụng ở Việt Nam;
- Ba là, Việt Nam có thể cải cách từ từ
cũng có thể dẫn đến thành công. (Giáo sư Thomas J.Vallely nói, mỗi lần
tôi gặp một quan chức Việt Nam cho rằng, sẽ cải cách từ từ; nếu mỗi lần
như vậy cho tôi 1 đô la thì bây giờ tôi đã là người giàu có). Và Giáo sư
nói rằng, theo chúng tôi, Việt Nam phải cải cách nhanh chóng, mạnh mẽ
như trong nông nghiệp thì mới có thể cải cách giáo dục (Giáo sư nhắc lại
câu này khi Giáo sư trả lời với nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải tới thăm
ĐH Harvard năm 2005);
- Bốn là, thực hiện kiểm định chất lượng
như hiện nay là có thể nâng cao chất lượng đào tạo. Chúng ta cần biết
rằng, kiểm định chất lượng chỉ có tác dụng khi nó có tính cạnh tranh và
phải đi kèm với chế tài phù hợp. Kiểm định chất lượng là một công cụ rất
quan trọng để Bộ Giáo dục và Đào tạo điều tiết được quá trình nới lỏng
và trao thêm quyền tự chủ cho các trường.
Theo chúng tôi, Việt
Nam cần xây dựng cơ chế kiểm định chất lượng mới có thể tiếp tục cải
cách hệ thống giáo dục đại học. Và chúng ta phải nhớ rằng, cơ chế kiểm
định chất lượng chỉ là một công cụ chứ không phải là loại thuốc có thể
chữa bách bệnh. Riêng kiểm định chất lượng thôi thì không giải quyết
được vấn đề chất lượng. Kiểm định chất lượng chỉ hiệu quả khi các trường
phải tự chịu trách nhiệm. Theo cách nói người Mỹ, đó là kiểm định chất
lượng "có răng", nghĩa là phải kèm với xử lý, không phải kiểm xong rồi
thôi;
- Năm là, cách tuyển chọn và sử dụng nhân sự như hiện nay.
Chẳng hạn, tiêu chuẩn lý lịch gia đình không có chỗ đứng trong khoa
học. Hay ông hiệu trưởng mà không có quyền sa thải một cô rót trà thì
rất khó nói đến việc nâng cao chất lượng.
Ông cho rằng, Việt Nam
phải đổi mới nhân sự trong giáo dục đại học mới có thể nâng cao chất
lượng giáo dục. Nếu không làm điều này, Việt Nam khó có thể đổi mới đạt
hiệu quả được. Việt Nam có nhiều nhà khoa học trẻ rất giỏi. Họ đã rất
thành công trong và ngoài nước. Cần dành chỗ đứng cho nhân sự khoa học.
Mặc dù Nhà nước phải đóng vai trò chủ chốt trong giáo dục nhưng phải đổi
mới về vấn đề này.
Có thể nói, hiện nay, giáo dục và đào tạo là
lĩnh vực được rất nhiều người quan tâm và bàn luận. Đã có rất nhiều ý
kiến khác nhau, thậm chí đối lập nhau về vấn đề này. Chẳng hạn, nên duy
trì 2 kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh đại học cao
đẳng như hiện nay hay bỏ một trong hai; nếu bỏ một kỳ thi thì bỏ kỳ thi
nào,…
đốc Chương trình Việt Nam của ĐH Harvard, cho rằng có 3 yếu tố đảm bảo
giáo dục đại học Việt Nam chưa sụp đổ.
Tuy nhiên GS Thomas
J.Vallely cũng chỉ ra 5 ngộ nhận của Việt Nam về việc làm như thế nào để
nâng cao chất lượng giáo dục đại học hiện nay.
GS Thomas J.Vallely
Tháng 11/2008, trong khuôn khổ Chương trình Bồi dưỡng lãnh đạo các
trường đại học, cao đẳng Việt Nam, Đoàn tham quan và học tập kinh nghiệm
các trường đại học, cao đẳng ở Hoa Kỳ do Bộ GD-ĐT tổ chức đã đến thăm
ĐH Harvard. Đoàn được trường tiếp đón và báo cáo một chuyên đề nghiên
cứu về hệ thống giáo dục đại học ở Việt Nam. Người báo cáo là GS Thomas
J.Vallely, Giám đốc Chương trình Việt Nam của ĐH Harvard.
Tóm
lược nội dung bản báo cáo, vẫn có giá trị tham khảo tại thời điểm này,
như sau: Có 3 yếu tố đảm bảo giáo dục đại học Việt Nam chưa sụp đổ (từ
dùng của GS Harvard
- Một là, sự bùng nổ Internet ở Việt Nam
trong những năm gần đây, đặc biệt là trong 8 năm trở lại đây. Chúng tôi
nhận ra điều này khi phỏng vấn thí sinh Việt Nam đăng ký vào Đại học
Harvard. Các thí sinh đã khai thác được kho tàng internet để tìm kiếm
thông tin và học tập tốt. Trong nhóm được phỏng vấn, chỉ có khoảng 1%
hạn chế về vấn đề này;
- Hai là, nhờ truyền thống hiếu học. Có
thể nói, xã hội Việt Nam là một xã hội hiếu học và đặt giá trị của giáo
dục rất thiêng liêng. Các bậc phụ huynh sẵn sàng đầu tư cho việc học tập
của con cái mình về vật chất lẫn tinh thần;
- Ba là, kỳ thi tuyển sinh đại học ở Việt Nam được tổ chức nghiêm túc. Và do vậy, Việt Nam tuyển được người giỏi thực sự.
Tuy nhiên, báo cáo của Giáo sư Thomas J.Vallely cũng đã chỉ ra 5 ngộ
nhận của Việt Nam về việc làm như thế nào để nâng cao chất lượng giáo
dục đại học ở Việt Nam hiện nay. 5 ngộ nhận đó gồm:
- Một là, bộ
tiêu chuẩn mà các trường ở Việt Nam đang áp dụng sẽ tạo ra chất lượng
cao. Song, vấn đề khó nhất, lớn nhất là làm thế nào để quản trị, quản lý
trường đại học (Việt Nam nên so sánh hệ thống đại học của mình với các
nước khác, không nên so sánh mình với mình);
- Hai là, việc tăng
nguồn lực vật chất là có thể tạo ra chất luợng cao hơn hiện có. Tôi
(Giáo sư Thomas J.Vallely) rất hoài nghi về khả năng Ngân hàng Thế giới
cho Việt Nam vay để phát triển giáo dục. Giáo sư cho rằng, nếu tiếp tục
thì sẽ không thành công, không hiệu quả mà vấn đề là ở chỗ đổi mới quản
trị, quản lý trước rồi mới đến cái khác. Kinh nghiệm ở Trung Quốc là khó
áp dụng ở Việt Nam;
- Ba là, Việt Nam có thể cải cách từ từ
cũng có thể dẫn đến thành công. (Giáo sư Thomas J.Vallely nói, mỗi lần
tôi gặp một quan chức Việt Nam cho rằng, sẽ cải cách từ từ; nếu mỗi lần
như vậy cho tôi 1 đô la thì bây giờ tôi đã là người giàu có). Và Giáo sư
nói rằng, theo chúng tôi, Việt Nam phải cải cách nhanh chóng, mạnh mẽ
như trong nông nghiệp thì mới có thể cải cách giáo dục (Giáo sư nhắc lại
câu này khi Giáo sư trả lời với nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải tới thăm
ĐH Harvard năm 2005);
- Bốn là, thực hiện kiểm định chất lượng
như hiện nay là có thể nâng cao chất lượng đào tạo. Chúng ta cần biết
rằng, kiểm định chất lượng chỉ có tác dụng khi nó có tính cạnh tranh và
phải đi kèm với chế tài phù hợp. Kiểm định chất lượng là một công cụ rất
quan trọng để Bộ Giáo dục và Đào tạo điều tiết được quá trình nới lỏng
và trao thêm quyền tự chủ cho các trường.
Theo chúng tôi, Việt
Nam cần xây dựng cơ chế kiểm định chất lượng mới có thể tiếp tục cải
cách hệ thống giáo dục đại học. Và chúng ta phải nhớ rằng, cơ chế kiểm
định chất lượng chỉ là một công cụ chứ không phải là loại thuốc có thể
chữa bách bệnh. Riêng kiểm định chất lượng thôi thì không giải quyết
được vấn đề chất lượng. Kiểm định chất lượng chỉ hiệu quả khi các trường
phải tự chịu trách nhiệm. Theo cách nói người Mỹ, đó là kiểm định chất
lượng "có răng", nghĩa là phải kèm với xử lý, không phải kiểm xong rồi
thôi;
- Năm là, cách tuyển chọn và sử dụng nhân sự như hiện nay.
Chẳng hạn, tiêu chuẩn lý lịch gia đình không có chỗ đứng trong khoa
học. Hay ông hiệu trưởng mà không có quyền sa thải một cô rót trà thì
rất khó nói đến việc nâng cao chất lượng.
Ông cho rằng, Việt Nam
phải đổi mới nhân sự trong giáo dục đại học mới có thể nâng cao chất
lượng giáo dục. Nếu không làm điều này, Việt Nam khó có thể đổi mới đạt
hiệu quả được. Việt Nam có nhiều nhà khoa học trẻ rất giỏi. Họ đã rất
thành công trong và ngoài nước. Cần dành chỗ đứng cho nhân sự khoa học.
Mặc dù Nhà nước phải đóng vai trò chủ chốt trong giáo dục nhưng phải đổi
mới về vấn đề này.
Có thể nói, hiện nay, giáo dục và đào tạo là
lĩnh vực được rất nhiều người quan tâm và bàn luận. Đã có rất nhiều ý
kiến khác nhau, thậm chí đối lập nhau về vấn đề này. Chẳng hạn, nên duy
trì 2 kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh đại học cao
đẳng như hiện nay hay bỏ một trong hai; nếu bỏ một kỳ thi thì bỏ kỳ thi
nào,…